Wat is pesten?
Pesten is doelbewust en herhaald gedrag met de intentie om iemand emotioneel, psychologisch of lichamelijk pijn te doen, te kwetsen of te vernederen. Het slachtoffer heeft vaak geen macht of mogelijkheid om zich te verweren.
Als vertrouwenspersoon is het essentieel om te beseffen dat pesten zich op veel verschillende manieren kan manifesteren. Naast fysieke intimidatie en openlijke beledigingen, komen subtiele vormen zoals roddelen, buitensluiten en psychologisch misbruik ook veel voor. De gevolgen van pesten zijn ernstig en kunnen zowel het welzijn van de werknemer als de werksfeer binnen een organisatie schaden.
Verschillende vormen van pesten op de werkvloer
Pesten kan zowel direct als indirect plaatsvinden. Traditionele vormen zijn vaak zichtbaar en herkenbaar, zoals:
- Vervelende opmerkingen, schelden of beledigen
- Het belachelijk maken van iemand of het ondermijnen van hun zelfvertrouwen
- Iemand negeren of buitensluiten
- Zorgen voor overbodige of zinloze taken
- Roddelen
- Onterecht of opzettelijk negatief beoordelen
- Het beschadigen of verstoppen van iemands eigendommen
Daarnaast zijn er steeds meer subtiele vormen van pesten die je als vertrouwenspersoon goed moet kunnen herkennen, zoals:
- Cyberpesten: beledigingen, uitsluiting of intimidatie via e-mail, sociale media of andere online platforms. Dit kan variëren van beledigingen tot doxing (het openbaar maken van persoonlijke informatie) of catfishing (het creëren van valse identiteiten).
- Gaslighting: een vorm van psychologisch misbruik waarbij de realiteit van de werknemer wordt verdraaid of ontkend, waardoor deze gaat twijfelen aan zijn of haar eigen waarneming.
Pestgedrag bestaat vaak uit een combinatie van verschillende vormen, waardoor het moeilijk te identificeren is. Daarom is het belangrijk om actief alert te zijn op signalen binnen de organisatie.
Risicofactoren en oorzaken van pesten
Bepaalde factoren kunnen de kans op pestgedrag vergroten, zoals:
- Laag zelfbeeld of onzekerheid: iemand met een gebrek aan zelfvertrouwen kan pestgedrag vertonen om zich machtiger te voelen.
- Groepsdruk: sociale normen binnen een team kunnen ervoor zorgen dat collega’s zich tegen een individu keren.
- Jaloezie of wrok: pestgedrag kan voortkomen uit gevoelens van bedreiging door de prestaties of het gedrag van een ander.
- Machtsverschillen: wanneer een leidinggevende zijn of haar positie misbruikt om een werknemer te intimideren of kleineren.
Als vertrouwenspersoon is het belangrijk om deze onderliggende dynamieken te begrijpen en te bespreken met zowel slachtoffers als de organisatie. Door signalen vroegtijdig op te vangen en te analyseren, kun je bijdragen aan een werkomgeving waarin pestgedrag minder kans krijgt.
Het bespreekbaar maken van pesten
Een van de grootste uitdagingen bij pesten op de werkvloer is dat het vaak niet openlijk wordt besproken. Slachtoffers, maar ook omstanders en daders, ervaren vaak een drempel om zich uit te spreken. Pestgedrag wordt regelmatig gebagatelliseerd met opmerkingen als “Het was maar een grapje” of “Je moet je niet zo aanstellen.” Dit maakt het voor werknemers extra moeilijk om de stap te zetten om hulp te zoeken.
Daarom is jouw rol als vertrouwenspersoon cruciaal. Je creëert niet alleen een veilige en vertrouwelijke omgeving waarin medewerkers zich gehoord voelen, maar je draagt ook bij aan een cultuur waarin pestgedrag bespreekbaar is en serieus wordt genomen.
De rol van de proactieve vertrouwenspersoon bij pestgedrag
Als vertrouwenspersoon ben je een essentieel aanspreekpunt voor medewerkers die te maken krijgen met pestgedrag. Dit gedrag kan een grote impact hebben op het welzijn en de productiviteit van werknemers. Een proactieve vertrouwenspersoon gaat echter verder dan alleen opvang en ondersteuning: je helpt pestgedrag te signaleren, bespreekbaar te maken en te voorkomen.
Luisteren en ondersteuning bieden
Wanneer een medewerker bij je komt met een ervaring van pestgedrag, is het belangrijk om een veilige en vertrouwelijke omgeving te creëren. Luister zonder oordeel, toon empathie en erken de ernst van de situatie. Door zorgvuldig te luisteren, breng je de situatie in kaart en achterhaal je hoe vaak en op welke manier het pestgedrag plaatsvindt. Op basis hiervan kun je samen bespreken welke vervolgstappen mogelijk zijn, zoals het inschakelen van HR, bemiddeling of externe ondersteuning. Als het pestgedrag grote impact heeft op het welzijn van de medewerker, kan doorverwijzing naar een psycholoog, mediator of arbeidsdeskundige een waardevolle stap zijn.
Vertrouwelijkheid en veiligheid waarborgen
Medewerkers moeten erop kunnen vertrouwen dat ze serieus worden genomen zonder angst voor represailles, zeker als een leidinggevende betrokken is. Als vertrouwenspersoon begeleid je hen bij het vinden van een veilige manier om het probleem aan te kaarten en ondersteun je hen bij het nemen van vervolgstappen.
Preventieve maatregelen nemen
Een proactieve vertrouwenspersoon wacht niet tot medewerkers zelf aan de bel trekken, maar houdt actief groepsdynamieken in de gaten en signaleert subtiele vormen van pestgedrag. Dit betekent dat je:
- Workshops en dialoogsessies organiseert binnen teams om pestgedrag bespreekbaar te maken voordat het escaleert.
- Regelmatig overleg voert met HR en het managementteam (MT) om pestgedrag en sociale veiligheid te bespreken en structurele oplossingen te bieden.
- Leiderschapsontwikkeling stimuleert, zodat leidinggevenden zich bewust worden van hun rol in het signaleren en tegengaan van pestgedrag.
Samenwerken voor een veilige werkomgeving
Door pestgedrag vroegtijdig te signaleren en bespreekbaar te maken, kun je als vertrouwenspersoon bijdragen aan een cultuur waarin respect en sociale veiligheid centraal staan. Door actief samen te werken met HR en management, preventieve maatregelen te nemen en medewerkers te ondersteunen, zorg je ervoor dat pesten niet alleen wordt aangepakt, maar ook voorkomen. Jouw inzet draagt bij aan een werkomgeving waarin iedereen zich gehoord, gewaardeerd en veilig voelt.