Wat gebeurt er als iedereen toekijkt?
De sociale psychologie noemt het bystander effect: hoe groter de groep, hoe kleiner de kans dat iemand ingrijpt. Niet omdat mensen het gedrag goedkeuren, maar omdat ze niet weten hoe, of bang zijn de sociale norm te doorbreken.
Dat mechanisme werkt ook op de werkvloer.
- Mensen twijfelen of het ‘erg genoeg’ is.
- Ze vrezen de sfeer te verstoren.
- Of ze zijn bang om zelf in de vuurlinie te komen.
Wat is dan het gevolg?
Gedrag dat in stilte blijft bestaan, en langzaam normaal wordt – onderdeel van de cultuur.
Hoe doorbreek je dit als vertrouwenspersoon?
1. Maak het patroon zichtbaar, zonder oordeel, zonder schuld te geven
Zeg wat veel mensen voelen, maar niemand hardop zegt:
“Veel collega’s zien wat er gebeurt, maar weten niet hoe ze kunnen ingrijpen – en voelen zich er alleen in.”
Het benoemen van deze verlegenheid is het startpunt van bewustwording. Het haalt de lading eraf en opent het gesprek.
2. Stimuleer civiele moed, klein en haalbaar – en schaalbaar!
Civiele moed is niet groots of heldhaftig.
Het is durven handelen in het ongemak, ook als je twijfelt.
Je stimuleert dit door ruimte te geven aan:
- Casussen en alledaagse dilemma’s in teams.
- Vaardigheidstraining in aanspreken (zonder direct te beschuldigen).
- Momenten om te oefenen met ‘wat zeg je wél?’
3. Bied handelingsruimte, niet een juiste route
Niet iedereen durft ter plekke in te grijpen. Dat hoeft ook niet.
Wat mensen nodig hebben, zijn meerdere manieren om in beweging te komen:
- Steun bieden aan degene die iets meemaakt.
- Er later op terugkomen, individueel of in het team.
- Signaleren bij jou als vertrouwenspersoon.
Het gaat om beweging, niet om perfect reageren.
4. Gebruik verhalen als hefboom voor verandering
Verhalen openen harten ♥️
Laat – geanonimiseerd – zien wat het effect is van kleine moed:
Een collega die stil bleef… en later toch iets zei.
Een team dat afspraken maakt over wat ‘humor’ is – en wat niet.
Een leidinggevende die het gesprek opende, juist toen het ongemakkelijk werd.
Verhalen verbinden. En laten zien: het kan anders.
Jij helpt van reageren naar relationeel handelen
Ongewenst gedrag verdwijnt niet vanzelf.
Maar veiligheid groeit als mensen voelen: ik hoef het niet alleen te doen.
Als proactieve vertrouwenspersoon zet jij in op die verbinding.
Niet door hard te roepen, maar door ruimte te creëren – voor reflectie, voor moed, voor dagelijkse, haalbare actie.
Zo maak jij van de stille toeschouwer een zichtbare bondgenoot.
En bouw je aan een cultuur waarin we niet pas reageren op wat misgaat –
maar samen vormgeven aan wat goed voelt, klopt en verbindt.
Beoordeling vanuit de visie op proactieve preventie
Herkenning van het systeem
In plaats van te focussen op individueel falen, wordt gedrag geplaatst binnen groepsdynamiek en organisatiecultuur. Dat maakt het bespreekbaar zonder te beschuldigen.
Taalgebruik
De gebruikte taal is reflectief en uitnodigend. Geen labels als ‘melding’ of ‘aanklacht’, maar woorden die uitnodigen tot inzicht en eigenaarschap. Dit sluit naadloos aan bij de gedachte achter proactieve preventie.
Handelingsperspectief
Er worden meerdere handelingsroutes aangereikt – niet als “de juiste aanpak”, maar als uitnodiging tot beweging. Dat vergroot de autonomie van medewerkers en sluit aan bij de realiteit van spanningsvolle situaties.
Verhalen als hefboom
Verhalen krijgen een centrale rol in bewustwording. Ze maken patronen voelbaar, delen herkenning en zetten aan tot verandering. Dit is essentieel in jouw aanpak, die gericht is op betekenisgeving en verbinding.
Geen moreel vingertje
De toon is mild, nieuwsgierig en relationeel. Geen wij-zij-denken, maar een uitnodiging tot samen leren en bewegen. Dat maakt de aanpak veilig en effectief.